Zapomniana, ale odkryta na nowo. „Ekspedycja pierwszego Polaka automobilem dookoła świata”

Czy to był Tony Halik przedwojennej Polski? Reportaż „Ekspedycja pierwszego Polaka automobilem dookoła świata 1926-1928”, spisany przez Dorotę i Dariusza Grochalów – to fascynująca opowieść o podróży harcerza Jerzego Jeleńskiego – pierwszego Polaka, który w dwa lata przejechał samochodem dookoła świata, przez Europę, Afrykę, Amerykę, Japonię i znów Afrykę i Europę. Ta epicka podróż powtórzona nawet w dzisiejszych czasach byłaby olbrzymim przedsięwzięciem. W swojej książce autorzy opisują oni całą wyprawę wraz z przygodami grupy przyjaciół. Jest ona przy tym bogato ilustrowana udostępnionymi przez rodzinę podróżnika zdjęciami przywiezionych pamiątek, m.in. dokumentacji fotograficznej, fragmentów artykułów z gazet z całego świata, czy zachowanej księgi podróży z wpisami głów państw, polityków, gwiazd filmowych, dostojników czy skautów. Wśród nich byli Józef Piłsudski, Ignacy Mościcki, a także prezydenci Czechosłowacji, Austrii, Francji, USA, król Belgi czy Benito Mussolini.

Jerzy Jeliński wraz z trzema innymi harcerzami w 1926 roku rozpoczął podróż z Warszawy, do której po dwóch latach i trzech miesiącach powrócił samotnie. W tym czasie pokonał ponad 76 000 kilometrów przez: Europę, Afrykę, Amerykę, Japonię część Azji i Europę, co jest jednym z największych osiągnięć podróżniczych przedwojennej Polski. Świat przemierzał przebudowanym fordem T, a w połowie drogi przesiadł się na buick-a master six. Dzięki temu Jeliński w Polsce był sławny i prowadził setki spotkań i prelekcji opowiadając o swoich przygodach.

Dlaczego z Warszawy wyruszyło czterech podróżników, a powrócił tylko jeden? Jak wyglądał zaprojektowany na tę wyprawę samochód? Co chciał od harcerzy niemiecki agent – robiący zawrotną karierę w Europie polski aktor Igo Sym? Z jakiego powodu pierwszą noc na Węgrzech harcerze spędzili w areszcie? Kto w Rzymie i dlaczego musiał opuścić ekspedycję? Kim był Oranek? Ile budynków zajmowała linia produkcyjna modelu ford A w fabryce w Detroit? Na te i inne pytanie odpowiedź w książce Doroty i Dariusza Grochalów. Autorzy przeprowadzili bardzo szczegółowe kwerendy w archiwach, m.in. w USA, dzięki czemu możliwe było poznanie szczegółów tej niezwykłej ekspedycji.

Opinie o książce

– Historia podróży młodego chłopaka przez dwory i salony władców oraz po bezdrożach kilku kontynentów jest budująca i bardzo inspirująca. Świetnie, że została wydobyta z zapomnienia! Czyta się ją z wypiekami na twarzy i narastającym niedowierzaniem – czy to możliwe, że to wszystko zdarzyło się naprawdę? A jednak! – uważa Marcin Jamkowski, wiceprezes Oddziału Polskiego The Explorers Club.

– Podróż Jerzego Jelińskiego fascynuje w każdym aspekcie – od pomysłu, przez realia, w których się odbyła, a na samej trasie kończąc. Cieszę się, że światło ujrzała ta wyjątkowo obszerna i interesująca publikacja – mówi Piotr Sielicki, redaktor naczelny „Classicauto”.

– Wyprawa Jelińskiego dawno już zasługiwała na tak pasjonującą i rzetelną książkę! Chwała autorom i inicjatorom wydania. Dzięki nim po raz pierwszy poznajemy ze szczegółami tę epicką wędrówkę, która powtórzona nawet w dzisiejszych czasach  byłaby olbrzymim przedsięwzięciem. Jeliński ze swoją odwagą w stawianiu sobie wyzwań oraz skutecznym i pogodnym pokonywaniu przeciwności losu powinien wreszcie być także pokazany współczesnym harcerzom jako wzór i inspiracja do działania – podkreśla hm. Jarosław Błoniarz, redaktor naczelny portalu ArchiwumHarcerskie.pl  

Zdigitalizowane zbiory Archiwum Jerzego Jelińskiego, obejmujące pamiątki z wyprawy oraz Kronikę z oryginalnymi wpisami, są dostępne na ArchiwumHarcerskie.pl.