Wydarzenie sprzed 700 lat otworzyło zupełnie nową kartę w dziejach Polski. Zakończył się ostatecznie okres rozbicia dzielnicowego i urzeczywistniło długo oczekiwane odrodzenie Królestwa. Wobec okoliczności politycznych, szczególnie czeskich pretensji do polskiego tronu, książę Władysław zmienił dotychczasową tradycję i wybrał na miejsce sakry królewskiej nie Gniezno, lecz Kraków. Od tego czasu kościołem koronacyjnym stała się katedra na Wawelu – miejsce kultu św. Stanisława. Poza kilkoma wyjątkami większość polskich monarchów oraz ich małżonek przyjęło koronę w jej murach.
Jak wiadomo ze źródeł, w XIII stuleciu w skarbcu wawelskiej świątyni przechowywano insygnia władzy królewskiej, wśród nich włócznię św. Maurycego, którą w roku 1000 otrzymał Bolesław Chrobry od cesarza Ottona III przy gnieźnieńskim grobie św. Wojciecha. Ta wyjątkowa relikwia zachowała się do dzisiaj i jest eksponowana na wystawie. Towarzyszy jej miecz zwany Szczerbcem, użyty podczas Łokietkowej koronacji. Sporządzone na tę okazję korona, berło i jabłko przepadły w późniejszych wiekach.
Zbiory od X do XIV wieku
Rocznica pierwszej wawelskiej koronacji stała się okazją do sprowadzenia i zaprezentowania publiczności wybitnych zabytków złotnictwa oraz klejnotów pochodzących z okresu panowania dynastii Piastów. Poza zbiorami Zamku Królewskiego na Wawelu i katedry krakowskiej zachowały się one w historycznych kościołach, głównie małopolskich, wielkopolskich, a także mazowieckich. Najstarsze z nich datowane są na wiek X, najpóźniejsze pochodzą z wieku XIV. – Nigdy wcześniej nie doszło do zgromadzenia najważniejszych obiektów dotyczących historii Polski i zarazem najważniejszych pod względem artystycznym. Zrekonstruowaliśmy skarbiec Piastów. To coś niesamowitego – podkreśla dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu Andrzej Betlej.
Spośród najcenniejszych dzieł trzeba wymienić krzyż zestawiony z dwóch złotych koron z połowy XIII stulecia, należący do najwybitniejszych osiągnięć złotnictwa europejskiego oraz zespół pamiątek po św. Kindze zachowanych w starosądeckim klasztorze klarysek. Prawdziwym wydarzeniem jest prezentacja w Krakowie najcenniejszych klejnotów tzw. skarbu ze Środy Śląskiej, czyli wspaniałej złotej korony kobiecej ozdobionej orłami oraz zapony z Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Najwyższy poziom artystyczny reprezentują fundacje Kazimierza Wielkiego, ostatniego Piasta na polskim tronie. Obok siebie znalazły się kielichy: z Trzemeszna, Stopnicy i Kalisza oraz hermy (popiersia) św. Marii Magdaleny ze Stopnicy i św. Zygmunta z katedry w Płocku.