Prezentowana biżuteria i galanteria dokumentują ponad pół wieku działalności ORNO, od pionierskich początków w zniszczonym mieście, przez okres rozkwitu, popularności i uznania w latach 60. i 70., czas kryzysu lat 80., aż do schyłku po transformacji ustrojowej. Zgromadzone na wystawie przedmioty pokazują również przemiany związane z modą i stylem życia. To pierwsza tak obszerna prezentacja dorobku ORNO, akcentująca jej znaczenie dla polskiej sztuki użytkowej II połowy XX wieku.
– Szeroka perspektywa historyczna pozwala przybliżyć współczesnemu widzowi sposób funkcjonowania spółdzielni w trudnych, powojennych warunkach, ograniczonej dostępności materiałów, biurokracji i procedur czy dopuszczania wzorów do realizacji. Dzięki temu wystawa ukazuje związek losów ORNO z przemianami społecznymi i historią miasta – mówi kuratorka Monika Siwińska z Muzeum Warszawy.
Krótkie serie, ręczna obróbka
Spółdzielnia Pracy Rękodzieła Artystycznego ORNO, założona w Warszawie w 1949 roku, wyróżniała się na tle podobnych instytucji tamtego czasu. Była jedyną spośród spółdzielni zrzeszonych w Cepelii (Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego), która od początku konsekwentnie realizowała wizję artysty-rzemieślnika, zarazem projektanta i twórcy wyrobu. – Obowiązujący w spółdzielni etos rękodzieła pozwolił stworzyć zżyty, dumny z wykonywanej pracy zespół, a podejście do projektowania zaowocowało niezwykłymi rezultatami artystycznymi – mówi dr Anna Wiszniewska z Instytutu Sztuki PAN. Wyroby ORNO powstawały w krótkich seriach, a każde z nich nosi ślady ręcznej obróbki.
– W ramach szkoleń, uczniowie Romualna Rochackiego, który był założycielem spółdzielni, odbywali spacery po zrujnowanych staromiejskich ulicach i szkicowali ocalałe detale architektoniczne oraz zabytki kowalstwa artystycznego: bramy i kraty. Stały się one inspiracją ich późniejszych prac – dodaje Agnieszka Dąbrowska z Muzeum Warszawy. Przez pół wieku w warsztatach ORNO powstały tysiące pierścieni, bransolet, naszyjników, wisiorów, klipsów, spinek do mankietów i drobnej galanterii, takiej jak klamry do włosów, puderniczki, perfumetki czy noże do papieru. Wykonywane przedmioty były wyrazem silnej potrzeby odbudowy życia po wojnie oraz tęsknoty za pięknem i celebrowaniem codzienności.
Program edukacyjny, folder, filmy i warsztaty
Program towarzyszący wystawie skupia się na poznawaniu fenomenu Spółdzielni ORNO, a folder przybliży historię i charakterystykę spółdzielni oraz zaprezentuje wybrane przedmioty z kolekcji Muzeum. Program edukacyjny, kierowany zarówno do dzieci, jak i młodzieży i dorosłych, będzie obejmował warsztaty, lekcje oraz spacery po Rynku Starego Miasta.
Podczas weekendu filmowego w muzealnym Kinie Syrena będą wyświetlane filmy fabularne i dokumentalne poświęcone projektowaniu i projektantom. Cykl spotkań i wykładów ze znawcami rzemiosła, złotnictwa i historii spółdzielni ORNO będzie okazją do dyskusji o polskiej sztuce użytkowej.