Wawel oczami Wyspiańskiego. Wystawa o architekturze, sztuce i literaturze mistrza

To wystawa niemal 300 prac, w tym wielu Stanisława Wyspiańskiego skupionych wyłącznie wokół szczególnie bliskiej relacji artysty z Wawelem. Nie ma przypadku w czasie jej trwania, ponieważ dokładnie 120 lat temu opublikowano dramat „Akropolis”, którego akcja toczy się we wnętrzu katedry krakowskiej. Miało to miejsce wiosną 1904 roku, natomiast już jesienią, wraz z zaproszonym do współpracy architektem Władysławem Ekielskim, rozpoczął wielki projekt „Akropolis – koncepcję zabudowy wzgórza”. Łączył się on ściśle z odzyskiwaniem wzgórza wawelskiego z rąk wojska zaborcy, a zarazem utrwalał XIX-wieczną koncepcję Wawelu jako serca Polski. Na eksponaty prezentowane na wystawie składają się dzieła plastyczne Wyspiańskiego, w których obecne są motywy wawelskie (na parterze Zamku), jego utwory literackie, a także  problem oddziaływania artysty, bezpośrednie i pośrednie, na innych twórców (odpowiednio budynki nr 7 i 9, okalające dziedziniec zewnętrzny). W związku z trzema lokalizacjami, ekspozycję trzeba poznawać w sposób nieoczywisty, według koncepcji kuratorki i autorki scenariusza Agnieszki Janczyk. – Wystawę można też traktować jako spełnienie po wielu latach niezrealizowanego wcześniej cichego marzenia Wyspiańskiego, aby jego prace znalazły się w miejscu tak ważnym dla pokoleń Polaków – mówi prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu. Ekspozycję można oglądać do 21 lipca. Mecenasem Edukacji Zamku Królewskiego na Wawelu jest PGE Polska Grupa Energetyczna.

Ideowym centrum wystawy są dwie części: omawiająca projekt Akropolis i druga, poświęcona dramatowi o tym samym tytule. Ważnym dopełnieniem pierwszej jest brama wzniesiona specjalnie na wystawę (w pobliżu budynku nr 5), nawiązująca formą do tej, o której pisał w komentarzu do projektu Władysław Ekielski.  Wystawę otwiera Autoportret w kontuszu, a pozostałe wyróżniające się dzieła to widoki z motywami wawelskimi (Planty w nocy, Zakole Wisły), portrety Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta oraz wizerunki aktorów grających w prapremierowej inscenizacji dramatu Bolesław Śmiały w Teatrze Miejskim w Krakowie: Józefa Sosnowskiego, Michała Tarasiewicza i Andrzeja Mielewskiego. Większość z wymienionych została namalowana przez artystę pastelami, a przez to rzadko są wypożyczane na wystawy.

Na szczególną uwagę zasługują również szkice do projektów witraży katedralnych, rysunki detali architektonicznych, szkice do projektu Akropolis, a także dzieła literackie i prace związane tematycznie z inscenizacjami dramatów Wyspiańskiego. Ekspozycja obejmuje również obrazy i rysunki innych artystów, przede wszystkim Jana Matejki, Józefa Simmlera i Leona Wyczółkowskiego, pokazywane w charakterze kontekstowym, dla lepszego zrozumienia źródeł inspiracji artysty. W ostatniej części ekspozycji prezentowane są m.in. pastele, akwarele i rysunki twórców opracowujących wątki znane z dzieł Wyspiańskiego, przede wszystkim słowiańskie i ludowe, a także zainspirowanych jego projektami. Wśród autorów znajdują się: Zofia Stryjeńska, Jerzy Edward Winiarz i Adolf Szyszko-Bohusz.