Rozrywki z przełomu wieków na nowej wystawie. „Łódź Filmowa” w Muzeum Kinematografii

Fragmenty „Ziemi obiecanej” z 1927 roku, oryginalna suknia wizytowa aktorki Jadwigi Smosarskiej, trójwymiarowe przeźrocza w fotoplastykonie, stuletni orchestrion, a także zabytkowe kamery i projektory. To wszystko można zobaczyć na pierwszej części nowej wystawy stałej „Łódź filmowa” w Muzeum Kinematografii. Poświęcona jest rozrywkom z przełomu XIX i XX wieku oraz kinu do 1939 roku. Atutem nowej ekspozycji jest umożliwienie widzom kontaktu z unikatowymi obiektami ze zbiorów Muzeum Kinematografii w Łodzi oraz pozyskanymi na potrzeby wystawy z instytucji filmowych i kulturalnych oraz od kolekcjonerów i fanów kina. Warta podkreślenia jest interaktywność wystawy – wiele eksponatów można uruchomić i poznać zasady ich działania. Druga część – obejmująca okres od 1945 roku do współczesności – zostanie udostępniona zwiedzającym 30 września 2021 roku.

Podczas zwiedzania warto zwrócić szczególną uwagę na projekcję fragmentów „Ziemi obiecanej” w reżyserii Aleksandra Hertza i Zbigniewa Gniazdowskiego. Przez lata uważano, że nakręcony w 1927 roku film, nie zachował się. Na jego ślad wpadli w 2002 roku Kamil Stepan i Jerzy Maśnicki, kiedy przeczesywali zbiory Biblioteki Kongresu w Waszyngtonie w poszukiwaniu przedwojennych polskich filmów. Sprowadzenie ocalałych niespełna 15 minut filmu trwało aż 12 lat. Dzięki uprzejmości Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego sceny z udziałem Kazimierza Junoszy-Stępowskiego, Jadwigi Smosarskiej czy Ludwika Solskiego można oglądać na ekspozycji. Znalazła się tam również oryginalna suknia wizytowa aktorki, nazywanej „królową polskiego ekranu” w dwudziestoleciu międzywojennym. Kreacja pochodzi z ostatniego w karierze Smosarskiej, a nakręconego w łódzkich plenerach, melodramatu „Skłamałam” w reżyserii Mieczysława Krawicza.

Nie można pominąć też pokazu trójwymiarowych przeźroczy w Cesarskiej Panoramie, czyli jednym z sześciu zachowanych na świecie oryginalnych fotoplastykonów skonstruowanych około 1900 roku przez wynalazcę urządzenia Augusta Fuhrmanna. Z pietyzmem odnowiona Kaiser Panorama, znana kinomanom z „Vabanku” Juliusza Machulskiego, jest bez wątpienia jedną z perełek muzealnej kolekcji. Atrakcją również dla melomanów może być „występ” orchestrionu, czyli poddanej renowacji ponad stuletniej szafy grającej.

Łódź miastem atrakcji

Wystawa w części noszącej tytuł „Miasto atrakcji” koncentruje się na przybliżeniu rozrywek ery prefilmowej, pozwalając odczuwać współczesnym widzom emocje, jakie towarzyszyły naszym przodkom na przełomie XIX i XX wieku. Przybliża także zasady działania niezwykłych urządzeń, które stanowiły kamień milowy w rozwoju techniki pokazywania ruchomych obrazów. Zwiedzający mogą też samodzielnie czy też z pomocą pracowników muzeum uruchomić dokładne rekonstrukcje kinetoskopu czy mutoskopu.

Obok prezentowania licznych zabytków techniki filmowej, jak fenomenalna kamera „Oko” skonstruowana przez Kazimierza Prószyńskiego jeszcze przed Tomaszem Edisonem, czy zjawiskowe stare kamery i projektory, Muzeum wykorzystuje swój atut, jakim niewątpliwie jest usytuowanie w Pałacu Karola Scheiblera. Rezydencja jednego z najważniejszych przemysłowców powstającej w XIX wieku włókienniczej Łodzi, nie tylko sama w sobie olśniewa przepychem i zachowaną autentyczną architekturą oraz dziełami sztuki (w tym kilkunastoma olśniewającymi piecami), ale stanowiła lokację dla licznych filmów z „Ziemią obiecaną” Andrzeja Wajdy na czele. Z arcydzieła sprzed blisko pół wieku można zobaczyć m.in. oryginalną suknię Mady (Bożena Dykiel), projekty kostiumów autorstwa Barbary Ptak, czy dziennik prowadzony przez reżysera w czasie przygotowań do zdjęć.