Operowy debiut Agnieszki Glińskiej. „Halka (wileńska)” na scenie Teatru Wielkiego

Stadium obłędu  i zapis procesu popadania w szaleństwo kobiety bezbronnej wobec społeczeństwa zbudowanego na kulcie męskości i mieszczańskim etosie zobaczyła Agnieszka Glińska w historii „Halki” opisanej w libretcie przez Włodzimierza Wolskiego. – Społeczeństwa, które emocjonalność, seksualność, inność kobiety określa protekcjonalną definicją mieszczącą się w jednym słowie: histeria – wyjaśnia uznana reżyserka teatralna, która debiutuje na operowej scenie. Podjęła się ona reżyserii dzieła Stanisława Moniuszki, bo jak mówi, „w życiu każdej kobiety w jakimś momencie jest taka cienka granica, na której balansuje między umiejętnością przeżycia i zbudowania silnej, nowej siebie a popadnięciem w stan, z którego już nie ma ratunku”. – Halka to także ja – dodaje. Premiera opery w wersji wileńskiej odbyła się w sali Emila Młynarskiego Teatru Wielkiego – Opery Narodowej.

Osią dramatu jest główna bohaterka Halka, młoda chłopka, która nawiązuje nieszczęśliwy romans z zamożnym paniczem oraz jej uwikłanie miłosne, które prowadzi ją do miasta, do środowiska wrogiego, a ostatecznie do tragicznego końca.

Wileńska wersja „Halki” powstała jako pierwsza w 1846 roku, na początku kariery operowej Stanisława Moniuszki. Ten moment uznaje się za początek Polskiej Opery Narodowej. Pierwsza wersja opery to forma kameralna, pozbawiona przepychu i ostentacji tej warszawskiej. Nie ma w niej charakterystycznych tańców jednoznacznie asocjujących operę z kulturą góralską. Czysta, mniejsza forma pozwoliła kompozytorowi i jego libreciście na stworzenie utworu przesyconego intensywnymi emocjami i wyrazistymi sytuacjami dramatycznymi.

Analiza zjawiska histerii u kobiet

Na pytanie kim jest Halka, bohaterka opery, odpowiada Agnieszka Glińska. – To dzielna, zadziorna i wrażliwa dziewczyna, która chciała od życia czegoś więcej i natychmiast dostała po głowie. I nie dźwignęła swojego losu. „Moja” Halka od samego początku sztuki jest już poza realnym postrzeganiem świata. W pewnym uproszczeniu powiem, że cała ta opowieść toczy się w głowie Halki. Nikt do niej nie wyciąga ręki, ona z założenia jest napiętnowana w swoim środowisku, już przez sam fakt relacji z Januszem. To, co nazywamy histerią, bierze się z opresji. Znam to z doświadczenia – podkreśla Glińska.

Przyglądając się zjawisku histerii opisywanemu na przestrzeni wieków,  Glińska czerpała z badań Jean-Martina Charcota nad histeryczkami, książki Etienne Trillata „Historia histerii”. Poszukiwała wszelkich możliwych interpretacji kobiecej histerii: od „wędrującej macicy” po współczesne teorie Jacquesa Lacana i Julii Kristevy stawiając pytania o genezę piętna, jakie patriarchalnie ukształtowane społeczeństwo odciska na kobietach, które próbują żyć inaczej niż według wyznaczonych norm. Pytania te pozostają aktualne, a znalezienie odpowiedzi na nie jest wciąż palącą potrzebą współczesnych społeczeństw.

Silny, kobiecy zespół

Spektakl powstał dzięki współpracy silnego, kobiecego zespołu, jaki w pracy nad inscenizacją zbudowała wokół siebie Agnieszka Glińska. Za symboliczną, strukturalną scenografię odpowiada Monika Nyckowska, kostiumy nawiązujące do stylistyki drugiej połowy XX wieku zaprojektowała Katarzyna Lewińska, a chorografię opartą na tańcu współczesnym grupy tancerzy – performerów, Weronika Pelczyńska. Za reżyserię świateł odpowiada Jacqueline Sobiszewski, projekcje video: Franciszek Przybylski, a przygotowanie chóru: Mirosław Janowski.

Na scenie głównie młodzi śpiewacy, w większości uczestnicy i absolwenci Akademii Operowej oraz chór Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Orkiestrę poprowadzi Łukasz Borowicz i Rafał Kłoczko. W rolę Cześnika wciela się Paweł Czekała, Zofii: Katarzyna Szymkowiak, Janusza: Łukasz Klimczak, Marszałka: Dariusz Machej, Jontka: Kamil Zdebel, a Halki: Ilona Krzywicka. Tancerze-performerzy: Magdalena Fejdasz, Daniela Komędera-Miśkiewicz, Małgorzata Mielech, Aleksandra Osowicz, Grzegorz Puchalski, Łukasz Przytarski, Stefano Sylvino, Monika Szpunar i Adi Weinberg-Prejna.