Po ponad osiemdziesięciu latach „Baba-Dziwo” wciąż daje do myślenia (fot. Katarzyna Chmura)
Ta groteska, tyleż śmieszna, co przerażająca, swoją premierę miała w 1938 roku, gdy w kilku europejskich krajach panował już faszyzm w swoich odmianach. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka znana przed wszystkim z eterycznych, miłosnych wierszy, w „Babie-Dziwo” stworzyła przenikliwy i szyderczy obraz wszelkiej wodzowskiej władzy o zapędach totalitarnych. Oto w umownym państwie o nazwie Prawia bezwzględnie rządzi Valida Vrana – opętana głoszoną przez siebie ideologią dyktatorka. Społeczeństwo podporządkowuje się jej bez szemrania, zamieniając się w coraz bardziej bezwolnych poddanych, czerpiących jednak korzyści ze swojego zniewolenia. Po ponad osiemdziesięciu latach „Baba-Dziwo” wciąż daje do myślenia…
„Są w tym utworze akcenty tragiczne. Na przeszło dwadzieścia lat przed „Nosorożcem” Eugeniusza Ionesco, przed „Niemcami” Kruczkowskiego, nie mając jeszcze wtedy okrutnych doświadczeń wojny totalitarnej, Pawlikowska pokazała proces przemian normalnego, przyzwoitego człowieka w bezduszny i zastraszony przedmiot manipulacji, proces, który nie tylko prowadzi do zewnętrznego posłuszeństwa, ale gorzej, do zakłamania wewnętrznego. Totalitaryzm wprowadzony do państwa Prawia przez koszmarną babę dyktatora Vranę, zwalcza najostrzej indywidualne odruchy i odchylenia. Miłość jest takim odchyleniem od normy. Sprawami rozmnażania i płodzenia przyszłych obywateli zajmują się nie oni sami, ale „Syndykat spraw rodzinnych”. Oni tylko z entuzjazmem wykonują rozkazy.
Satyra polityczna, jaką jest Baba-Dziwo, jest też sztuką o miłości. Przewrotnie, ale tak. To sztuka o braku miłości, o nienawiści. Z nienawiści do ludzi wymyśla swój diaboliczny system Valida, z kompleksów i pogardy, z zawiści wobec tych, którym jest dana radość i szczęście. Ten arcyciekawy utwór jest także komedią, bo rzecz się kończy pomyślnie – buntem i upadkiem cynicznej baby-wodza. Nie wszyscy dali się zastraszyć, nie wszystkich doprowadził pokazany tam system do zniewolenia i wyparcia się siebie. Historyczny odpowiednik baby-dyktatora także upadł, ale towarzyszył jego klęsce bilans najbardziej w dziejach krwawej wojny” – pisze Stefan Treugutt w przedmowie do wydania dramatów Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
(fot. Katarzyna Chmura)
Realizatorzy i obsada spektaklu
Premierowy spektakl „Baba-Dziwo” Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w reżyserii Ewy Domańskiej będzie na żywo transmitowany on-line (20 listopada o godz. 19.00) z Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie. Za scenografię odpowiada Jolanta Gałązka, za kostiumy Grażyna Piworowicz, za światło Jarosław Wardaszka, inspicjentem oraz asystentem reżysera jest Katarzyna Bocianiak. Producentem wykonawczym – Paulina Chodnicka, a suflerem – Małgorzata Ziemak.
W obsadzie znaleźli się: Marta Alaborska, Dorota Bzdyla, Anna Cieślak, Ewa Domańska, Kornelia Maciejewska, Ewa Makomaska, Hanna Skarga, Adam Biedrzycki, Tomasz Drabek, Marcin Jędrzejewski, Paweł Krucz, Dominik Łoś, Krystian Modzelewski i Przemysław Wyszyński.
