Książka „Wakacje w Trzeciej Rzeszy” to narodziny faszyzmu oczami zwykłych ludzi (fot. mat. pras.)
Podobnie jak setki tysięcy turystów przyjeżdżasz w 1938 roku do Niemiec. Na parkingu we Frankfurcie podchodzi do ciebie Żydówka i prosi, byś zabrał stąd jej nastoletnią córkę, bo tu nie przeżyje. Co robisz? Julia Boyd, autorka książki „Wakacje w Trzeciej Rzeszy. Narodziny faszyzmu oczami zwykłych ludzi”, wykonała benedyktyńską pracę. Zebrała relacje cudzoziemców: turystów, pisarzy, studentów, biznesmenów, dyplomatów, sportowców, działaczy komunistycznych, celebrytów, naukowców, dziennikarzy, a także tureckiego sułtana i indyjskiego maharadży, którzy znaleźli się w Niemczech w czasach, gdy powstawała potęga Hitlera. To z ich relacji, często opublikowanych po raz pierwszy, poznajemy obraz życia codziennego w Niemczech po roku 1918. Autorka pokazuje, jak rodził się tam faszyzm i zastanawia się, jak to możliwe, że miliony ludzi dały mu się uwieść, a przyjezdni tak długo przymykali oczy na to, co działo się w kraju, który „podbijał ich serca komfortem, życzliwością i dobrą ceną”, jak głosiła reklama turystyczna z lata 1939 roku.
Siłą „Wakacji w Trzeciej Rzeszy” jest opowiadanie „o ogóle poprzez
szczegół”. Powojenną biedę najlepiej oddają ogłoszenia w prasie, takie jak: „Zamienię
jamnika na sweter”. Ponadto szerzenie propagandy wśród młodych ludzi, obrazki z
niezwykle popularnych schronisk młodzieżowych, gdzie podczas weekendowych
wyjazdów krzewi się nowy patriotyzm. Nic tak nie pokazuje oportunizmu zwykłych
ludzi jak opowieść Szwajcara, w którego firmie szef nagle nawraca się na
nazizm, a z nim jedna czwarta załogi.
Truman Smith, który trzynaście lat wcześniej jako pierwszy amerykański urzędnik przeprowadził wywiad z Hitlerem, obecnie pełnił funkcję attaché wojskowego w ambasadzie amerykańskiej. Uważał, że „Niemcy wciąż są skłócone”, ale zgadzał się z Kirkpatrickiem, że krytyka jest wymierzona w partię, a nie w Führera. Największy problem Hitlera polegał, jego zdaniem, na katastrofalnym poziomie przywódców nazistowskich, wyłonionych spośród „szumowin”, które wypłynęły po Wielkiej Wojnie. Wprawdzie ci chuligani, którzy panoszyli się obecnie jako gauleiterzy (przywódcy regionalnych filii NSDAP) i ministrowie, wzbudzali powszechną niechęć, co ciekawe, jak zauważył Smith, rzadko przenosiła się ona na osobę samego wodza. „Niemcy, bez względu na pochodzenie” – pisał, „uwielbiają tego dziwnego człowieka i przypisują mu bezinteresowność, skromność oraz udział w radościach i smutkach przeciętnego obywatela”.
Opinie o książce jednoznacznie pozytywne
„To bardzo ważna książka, bo odwołując się do spostrzeżeń notowanych na bieżąco, zarówno potwierdza, jak i wystawia na próbę wszystko, co po latach już wiemy. Boyd umiejętnie dobiera wypowiedzi świadków, pozwalając im odpowiednio wybrzmieć – przyznaje „Daily Telegraph”. „Świetnie dobrane cytaty powodują, że zbiór świadectw o nazistowskich Niemczech jest porażający i wzruszający jednocześnie” – zauważa „The Guardian”. Z kolei „Spectator” pisze, że „fascynujące, surrealistyczne sceny dopełniają opowieści podróżnych o tym, co przyciągnęło ich do nowych Niemiec w latach 30. XX wieku”.
„Dla młodszego pokolenia jest nie do pojęcia, że po tragicznej pierwszej wojnie światowej zarówno politycy, jak i zwykli ludzie tak łatwo dali się wciągnąć w nową otchłań. Książka Julii Boyd, czerpiąc z wielu doświadczeń i dogłębnej analizy naukowej, stara się to wyjaśnić” – podkreśla Randolph Churchill. „Czerpiąc z nieopublikowanych dotąd relacji ludzi mieszkających na co dzień poza Trzecią Rzeszą, Julia Boyd pokazuje Niemcy zbudowane przez Hitlera z nowej perspektywy. Jej książka to historyczny majstersztyk. – dodaje dr Piers Brendon, autor książki „The Dark Valley: A Panorama of the 1930s”.
O autorce
Julia Boyd, brytyjska historyczka, znana z przeczesywania na potrzeby swoich książek licznych światowych archiwów. Autorka m.in. „A Dance with the Dragon” o środowisku cudzoziemców w Pekinie na początku XX wieku oraz „The Excellent Doctor Blackwell” o pierwszej kobiecie lekarce.
Jako żona dyplomaty Julia Boyd przez kilka lat mieszkała w Niemczech na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. Dziś mieszka w Londynie.
