„Nad Wisłą, na Urzeczu”. O nadwiślańskim mikroregionie w Muzeum Etnograficznym

Archiwalne i współczesne fotografie, nagrania z opowieściami o życiu, filmy, stroje, a także przedmioty codziennego użytku i narzędzia służące np. do obróbki drewna. To wszystko znalazło się na nowej wystawie w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie – „Nad Wisłą, na Urzeczu”. Opowiada o zanikającym nadwiślańskim mikroregionie etnograficznym w sercu Mazowsza, o którym mieszkańcy Warszawy rzadko kiedy słyszeli. To wąski, czterdziestokilometrowy pas ziemi nad Wisłą, który bezpowrotnie oddaje miejsce nowym zabudowaniom i odchodzi w przeszłość. Na wystawie, która potrwa do 11 kwietnia 2021 roku, miejsce to widziane jest z perspektywy pamięci i zbiorów jego współczesnych mieszkańców.

– Dawne części mikroregionu etnograficznego zwanego Urzeczem: Saska Kępa, Zawady, Siekierki, okolice mostu Południowego, ulegają urbanizacji, procesom migracyjnym, nowoczesności. Postanowiłem sięgnąć do pamięci mieszkańców współczesnego Urzecza, by zachować resztki jego tożsamości– tłumaczy pomysłodawca i kurator wystawy Mariusz Raniszewski.

Prezentowana w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie wystawa czasowa „Nad Wisłą, na Urzeczu” koncentruje się na historii mówionej współczesnych Łurzycoków pamiętających dawne zwyczaje, obrzędy i kulturę materialną. Wystawa pokazuje też charakterystyczny motyw na kobiecym stroju wilanowskim z nadwiślańskiego Urzecza, jakim jest czarny haft w floralne ornamenty. Można również dowiedzieć się na czym polegała udana symbioza mieszkańców z rzeką, jak wyglądały domy budowane na tyrpach, czyli małych wzniesieniach nad Wisłą, a także menu oryginalnej, lokalnej kuchni.

Urzecze powraca po latach zapomnienia

Pomysł wystawy związany jest z projektem „Zagubiona Dzielnica. Urzecze”. – Jeszcze kilka lat temu z okien mojego mieszkania na skraju Siekierek rozciągał się widok na morze zieleni: ogródki działkowe, a potem tereny zalewowe, aż po Wisłę i majaczący w oddali most Siekierkowski. Z czasem, przemierzając dawne uliczki dorożkarzy – Daktylową, Figową, Cytrynową – coraz częściej natykałem się na dźwigi budowlane. Stare Siekierki zaczęły odchodzić w przeszłość, wypełniły je osiedla deweloperskie. A to właśnie część Urzecza i tak narodził się projekt i pomysł na wystawę – wyjaśnia Raniszewski.

Dziś po latach zapomnienia Urzecze znów budzi ciekawość badaczy.– Starsi mieszkańcy regionu trafnie zauważali, że tu żyć było trudno, ale się opłacało – opowiada dr Łukasz Maurycy Stanaszek antropolog i badacz Urzecza z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie.