„Miej oko” oraz „Zrobiłem projekt”. Dwie wystawy na jubileusz Muzeum Karykatury

Muzeum Karykatury obchodzi w tym roku 45-lecie swojego istnienia. W ramach obchodów przygotowało wystawę jubileuszową, składającą się z dwóch równoległych prezentacji poświęconych założycielowi i patronowi Muzeum Karykatury – Erykowi Lipińskiemu. Powstała we współpracy z jego dziećmi, Zuzanną Lipińską i Tomaszem Lipińskim – prezentuje artystę w nowy sposób i w nowych kontekstach. W pierwszej kolejności poprzez relację z ojcem, Teodorem – również rysownikiem i kolekcjonerem, przenikanie ich pasji i zainteresowań. Z drugiej strony pokazuje wszechstronność Eryka Lipińskiego jako projektanta, rysownika, plakacisty i ilustratora. Obie ekspozycje zatytułowane: „Miej oko. Teodor i Eryk Lipińscy” oraz „Zrobiłem projekt. Projekty graficzne Eryka Lipińskiego” – można oglądać do 18 czerwca w przestrzeni na Koziej 11. Towarzyszą im dwa obszerne katalogi z pracami zarówno ojca, jak i syna, a także bogaty program wydarzeń towarzyszących. Dodatkowo we współpracy z magazynem „Zwykłe Życie” w połowie kwietnia ukaże się specjalny numer poświęcony „Szpilkom” i dokonaniom polskich artystów karykatury – Zwykłe Życie x Szpilki.

Eryk Lipiński (1908–1991) był jedną z barwniejszych postaci powojennego życia kulturalnego. Aktywny na różnych polach jako rysownik, satyryk, plakacista, projektant i scenograf. Niezrównany gawędziarz, lubiany i popularny – dzięki częstym występom w radiu i telewizji. Współzałożyciel „Szpilek”. Jeden z inicjatorów Międzynarodowego Biennale Plakatu oraz Społecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce. Stały współpracownik kabaretu Dudek. Założyciel Muzeum Karykatury – była to jedna z pierwszych na świecie tego typu instytucji. W 1991 roku otrzymał tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

– We wspomnieniach o Eryku Lipińskim powtarzają się słowa podziwu dla jego zdolności organizacyjnych. Umiejętnie nadawał kształt pomysłom. Był w odpowiednim miejscu w odpowiedniej chwili. Znał wszystkich i wszyscy go znali. Ale jeszcze jedno decydowało o powodzeniu kolejnych projektów. Eryk Lipiński żywo interesował się twórczością innych artystów. Cieszył się nią. Jego najważniejsze pomysły miały ten podstawowy walor – tworzyły przestrzeń dla innych: czy poprzez łamy czasopisma, czy poprzez wystawy. Była w tym nadzwyczajna hojność – czasu, sił, uwagi – podkreśla dyrektor Muzeum Karykatury.

„Miej oko. Teodor i Eryk Lipińscy” (na poziomie -1)

Teodor i Eryk Lipińscy, ojciec i syn, których poza więzami rodzinnymi łączyła sztuka, zamiłowanie do karykatury i pasja kolekcjonerską. Obaj byli nie tylko twórcami karykatur, ale także żywo interesowali się historią tej dziedziny twórczości. Pokaz twórczości obu artystów w jednym miejsce pozwala lepiej uzmysłowić przenikanie się tradycji artystycznych w rodzinie Lipińskich. Mało kto bowiem pamięta, że ojciec Eryka był malarzem oraz twórcą karykatur portretowych i rysunków satyrycznych. Urodzony w 1871 roku Teodor otrzymał wykształcenie artystyczne podczas studiów u Józefa Mehoffera w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zawód ojca i jego działalność artystyczna z pewnością nie pozostawały obojętne na dorastającego w artystycznej atmosferze Eryka, który – jak wynika z jego wspomnień – bardzo szybko zainteresował się sztuką i z twórczością artystyczną postanowił związać swoje dorosłe życie.

– „Miej oko” to wystawa będąca pierwszą próbą zaprezentowania relacji artystycznych łączących Teodora i Eryka Lipińskich, prywatnie ojca i syna. W przypadku tej ekspozycji uwaga skupiona została głównie na wskazaniu punktów stycznych i momentów przenikania się twórczości obu artystów. To także hołd złożony Teodorowi, którego uznać należy za „ojca duchowego” Muzeum Karykatury. To właśnie jego pasja kolekcjonerska, zaszczepiona w Eryku, doprowadziła do utworzenia w 1978 roku tej wyjątkowej instytucji – wyjaśnia kurator dr Piotr Kułak. Na wystawie zaprezentowane zostaną: wybrane portrety i karykatury autorstwa Teodora Lipińskiego pochodzące z albumu „Stulecie 1815-1915…”, przedstawiające znane w świecie ówczesnej kultury i polityki postaci; cykl rysunków „Lalki polskie” i „Lalki moskiewskie” prezentujących tzw. „typy charakterystyczne”; cykl portretów pisarzy, malarzy i muzyków; fragment pocztu królów i książąt polskich. Dzieła Teodora zostały zestawione z wybranymi pracami Eryka, który także wykonywał humorystyczny poczet królów polskich oraz karykaturalne portrety pisarzy polskich.

„Zrobiłem projekt. Projekty graficzne Eryka Lipińskiego”

Eryk Lipiński kojarzony jest głównie jako twórca rysunków prasowych o charakterze satyryczno-humorystycznych, karykatur oraz plakatów. To właśnie te dziedziny stanowiły do tej pory główny temat wystawy i publikacji poświęconych jego działalności. Jednak Lipiński odnosił spore sukcesy także w dziedzinie ilustracji, projektowania graficznego i scenografii. Tworzył reklamy, znaki firmowe, projektował okładki do książek, płyt gramofonowych, a nawet współtworzył filmy animowane. Wystawa „Zrobiłem projekt” pokazuje pomijaną dotychczas twórczość Eryka Lipińskiego w dziedzinie szeroko rozumianego projektowania graficznego i ilustracji. – Działalność projektowa Eryka Lipińskiego, rysownika i karykaturzysty, nie jest obecnie szerzej znana. Tymczasem był to artysta multidyscyplinarny, o czym przypominają zrealizowane przez niego ilustracje, okładki, plakaty, reklamy oraz projekty scenografii teatralnych i filmowych – zwraca uwagę dr Kułak.

Na wystawie znalazły się m.in. projekty okładek, które przed wojną, razem z Andrzejem Rubinrotem, tworzył dla Instytutu Wydawniczego „Renaissance”; okładki do książek i czasopism powojennych; plakaty teatralne, filmowe, polityczne i okolicznościowe; projekty reklam dla firmy Pluton, PZU, PEPEO; projekty scenografii i kostiumów dla Teatru Syrena; ilustracje do książek dla dzieci i dorosłych; projekty scenografii do filmów animowanych. – Zaprezentowany na wystawie „Zrobiłem projekt” bogaty materiał dowodzi, że grafika użytkowa Lipińskiego, przepełniona Erykowym poczuciem humoru, znacznie bardziej niż jego satyra rysunkowa, pozwala wskazać, jak przez kolejne dziesięciolecia kształtował się specyficzny język wypowiedzi artysty oraz w jak dużym stopniu oddziaływały na niego zmiany zachodzące w ówczesnej sztuce – dodaje kurator.

Program towarzyszący wystawom

– 4 kwietnia o 18.00 – razem z Wydawnictwem Marginesy zorganizowane zostało spotkanie wokół Ha-Gi (Anny Gosławskiej-Lipińskiej) – rysowniczki satyrycznej, ilustratorki, wspaniałej artystki. Udział w nim wzięły: córka Ha-Gi – Zuzanna Lipińska oraz Agata Napiórska – autorka niedawno wydanej książki „Ha-Ga. Obrazki z życia”. Podczas spotkania odbyła się licytacja oryginalnych prac artystki.  

W czasie trwania wystawy odbędą się również wykłady: „O kapitanie Eryku i Admirałach” – wykład Anity Wincencjusz-Patyny (11 kwietnia), „Eryk Lipiński na wojnie okładek” – wykład dr. Piotra Rypsona (18 maja) oraz wykład Ryszarda Kajzera (6 czerwca).

W sobotę 22 kwietnia po jubileuszowych wystawach oprowadzi widzów Marcin Wicha, natomiast 20 maja oprowadzanie kuratorskie będzie miał dr Piotr Kułak, podczas którego m.in. będzie można zobaczyć, w jaki sposób styl artysty łączył się z nowymi prądami i kierunkami w sztuce XX wieku.

25 maja odbędzie się spotkanie wspomnieniowe o Eryku Lipińskim, do którego zostali zaproszeni m.in. Zuzanna Lipińska, Irena Karel, Tomasz Lipiński, Ferdynand Ruszczyc i Mieczysław Wasilewski.

W weekend 15-16 kwietnia w Lengrenówce – pracowni Muzeum Karykatury, Patryk Mogilnicki poprowadzi autorskie piętnastogodzinne warsztaty o projektowaniu książek.

Muzeum czynne jest we wtorek, środę, piątek oraz w weekendy od 10.00 do 18.00, w czwartek od 12.00 do 20.00. Bilety 15 zł / 10 zł, we wtorki wstęp bezpłatny. Więcej o wystawie na stronie www.muzeumkarykatury.pl