Konflikt, który odmienił historię Europy Wschodniej. „Chmielnicki. Ukraina we krwi”

Polsko-kozacki konflikt trwał długie dziesięciolecia, a jego apogeum to wielki bunt Chmielnickiego w 1648 roku. Jego pełen dramaturgii przebieg zapoczątkowały kozackie triumfy pod Korsuniem i Żółtymi Wodami oraz klęska tłumów szlachty i polskich wojsk pod Piławcami. Później walki toczyły się pod Zbarażem i Zborowem, aby osiągnąć swoje apogeum pod Beresteczkiem i Batohem, gdzie zaślepione nienawiścią, mordujące się bez opamiętania strony przekreśliły możliwość późniejszego porozumienia. Jakie były początki kozaczyzny? Z jakiej przyczyny doszło do buntów Nalewajki i Pawluka? Dlaczego Bohdan Chmielnicki wystąpił przeciwko Rzeczpospolitej niszcząc jej potęgę? Jak potoczyły się losy kozaczyzny po jego śmierci? Na te i inne pytania odpowiada Sławomir Leśniewski, autor bestsellerowych „Potopu” i „Drapieżnego rodu Piastów”. W swojej książce „Chmielnicki. Ukraina we krwi” przedstawione wydarzenia opisuje na tle meandrów wielkiej europejskiej polityki, a wszystko zaś nasączone kolorytem epoki. Jego publikacja to jednak nie tylko historia dramatycznych i pełnych zwrotów akcji dziejów polsko-kozackich zmagań. To również opowieść o straconej szansie Polski i Ukrainy na powstanie Rzeczypospolitej Trojga Narodów, co okazało się tragiczne w skutkach dla nich obu.

Chmielnicki, upokorzony i bezradny, uczestniczył w rozmowach polsko-tatarskich, lecz nie miał wpływu na treść ugody. Można się domyślać, iż poczuł się nieswojo, czytając, że Kozacy zostali nazwani sługami chana. Niewielkim pocieszeniem był fakt, że Tatarzy zawarli z Polakami „braterstwo wieczne na każdego nieprzyjaciela oprócz Kozaków”. Wiedział też, że być może traci właśnie niepowtarzalną szansę zrzucenia przez Kozaczyznę jarzma Rzeczypospolitej.

Został zmuszony do pertraktacji z jej monarchą i musiał przywdziać maskę skruszonego poddanego. Świadczy o tym treść listu, jaki przesłał do Jana Kazimierza i wyjaśnienie, iż nie uczestniczył w „żadnej rebelie przeciwko majestatowi królewskiemu”. Gęsto się tłumaczył ze swoich czynów i powodów, dla których związał się z Tatarami. W ciągu kilku dni między Chmielnickim i Janem Kazimierzem krążyła korespondencja okraszona przez pierwszego z nich ironią, przez drugiego — udawaną powagą i monarszą wyrozumiałością.

O autorze

Sławomir Leśniewski to doświadczony popularyzator historii, autor kilkunastu książek, m.in. „Potop. Czas hańby i sławy”, „Historia Polski”, „I i II wojna światowa”, „Jan Zamoyski – hetman i polityk”, „Książę Józef. Wódz i kochanek”, „Mata Hari. Zdradzona przez wszystkich”, „Historia tajemnic”, „Poczet polskich królów i książąt”, „Poczet hetmanów polskich i litewskich”, „Wojsko Polskie w służbie Napoleona. Legia Nadwiślańska, lansjerzy nadwiślańscy” oraz monografii bitew („Jerozolima 1099”, „Konstantynopol 1204”, „Marengo 1800”, „Wagram 1809”).

Publikował artykuły historyczne m.in. w „Polityce”, „Rzeczpospolitej” i „Focusie”. Z zawodu jest adwokatem.