„Dom umarłych”. Syberyjska katorga w czasach carów

Pisali o niej Dostojewski i Tołstoj, Czechow, Sołżenicyn i Herling-Grudziński, a po motyw zesłania sięgali Prus i Dukaj. Syberia to miejsce symbol, skute lodem więzienie, mogiła tysięcy Polaków i Rosjan, inny świat. Na kartach „Domu umarłych”, wybitny brytyjski historyk Daniel Beer pokazuje, jak wielki wpływ na historię ludzkości miała ta zabójczo mroźna otchłań azjatyckiej Rosji.

Zabiera on czytelników w zapierającą dech w piersiach podróż przez czas liczony w pokoleniach i przestrzeń ciągnącą się od ogarniętych powstańczymi płomieniami ziem Polski po mroczne kopalnie dalekowschodniej kolonii karnej w Nerczyńsku. Opowiada o rewolucjonistach: rosyjskich dekabrystach, uczestnikach powstania listopadowego i styczniowego, a wreszcie o komunistach, którzy wyzwolili Syberię tylko po to, by przemienić ją w jeszcze bardziej śmiercionośne więzienie, gułag.

Azjatyckie śniegi, męczarnie podróży w kajdanach, brutalne kary cielesne, praca ponad siły, absurdy rosyjskiej biurokracji. Wreszcie miłość Polek i Rosjanek, silniejsza od cierpień, na jakie skazane były towarzyszki zesłańców. Ta książka, napisana piórem uczonego, a jednak żywa i poruszająca, powinna zachwycić każdego pasjonata historii. Nienagannie udokumentowana, pięknie napisana – 
odnotowuje „The Guardian”.

Daniel Beer dowodzi też, że carska Syberia, jako więzienie powstańców i rewolucjonistów, ale także fabryka powstań i rewolucji, ukształtowała Rosję europejską, jej miejsce w świecie oraz bolszewicką przyszłość. „Ożywia on zarówno brutalną rzeczywistość nieludzkiego systemu, jak i tragiczne i inspirujące losy tych, którzy przetrwali” – pisze „The New York Times”.