Atrybut niepodległego państwa. Wystawa „Symbole wolności bałtyckiej” w Podchorążówce

Ordery i odznaczenia państw bałtyckich, pochodzące ze zbiorów wybitnego litewskiego kolekcjonera Viliusa Kavaliauskasa, prezentowane są na wystawie w Podchorążówce w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Wyeksponowanych zostało około trzysta odznaczeń z Litwy, Łotwy i Estonii, z lat 1918-1940. Okres międzywojnia to niezwykle ciekawy wycinek historii orderów państw bałtyckich, czas tworzenia systemów orderowych, służących nie tylko do uhonorowania zasług, lecz także będących atrybutem niepodległości i jednym z elementów polityki państwa. Celem wystawy jest przybliżenie historii tych państw oraz zacieśnienie współpracy między Polską, a tymi krajami. Ekspozycję można oglądać do 15 sierpnia.

W 1918 roku Litwa, Łotwa, Estonia i Polska odzyskały niepodległość. Wkrótce każde z tych państw zbudowało własny system orderowy. Polska wprowadziła dwa ordery powstałe w okresie przedrozbiorowym: Order Orła Białego i Order Wojskowy Virtuti Militari, natomiast Litwa, Łotwa i Estonia utworzyły swój system całkowicie od nowa, w oparciu o doświadczenia i historię swoich narodów.

Pierwsze odznaczenia w państwach bałtyckich zostały nadane za zasługi w odzyskaniu suwerenności. Wśród odznaczonych byli także Polacy, którzy szczególnie zasłużyli się w walkach o niepodległość Łotwy. Kres niepodległości Polski, Litwy, Łotwy i Estonii przyniosło podpisanie 23 sierpnia 1939 roku paktu Ribbentrop-Mołotow. Na podstawie tajnego protokołu podzielono Polskę między III Rzeszę i ZSRR, Litwę umiejscowiono w obszarze wpływów Rzeszy, a Łotwę i Estonię w strefie sowieckiej. Polska zajęta przez obu najeźdźców utraciła niepodległość, chociaż nie państwowość. Rząd polski i wojsko istniały na emigracji i w okupowanym kraju. W 1940 roku los okupowanej II RP podzieliły republiki bałtyckie.

Komu nadawano ordery?

W czasie II wojny światowej rządy państw bałtyckich nadawały jeszcze odznaczenia za zasługi w walce z sowietami. Zakończenie wojny usankcjonowało włączenie tych krajów do Związku Radzieckiego i przyniosło kres ich systemom orderowym. Dopiero walka o niepodległość w latach 1990-1991 zmieniła mapę tej części Europy – ponownie pojawiły się na niej Litwa, Łotwa i Estonia. Powróciły ich systemy orderowe jako atrybut niepodległego państwa.

Jak podkreśla Vilius Kavaliauskas, litewskie ordery i medale, tak jak łotewskie czy estońskie, nie były wykonywane ze złota. O ich wartości nie stanowi więc materiał, z którego są wykonane. Odznaczenia te nadawane były znanym, zasłużonym czy też wykazującym się odwagą ludziom. Byli to twórcy państw bałtyckich z 1918 roku, obrońcy suwerenności w wojnie niepodległościowej, budowniczowie potencjału gospodarczego czy stróże pokoju w objętej wojną Europie.

Kiedy zwiedzać?

Wystawa otwarta jest od wtorku do czwartku w godz. 10.00-16.00, od piątku do niedzieli w godz. 10.00-18.00. Wstęp: 10 zł – bilet normalny, 5 zł – bilet ulgowy, 1 zł – dzieci od lat 7 i młodzież do 26. roku życia, w piątki – bezpłatnie. Ekspozycję zwiedzać można również w ramach jednego wspólnego biletu do wszystkich obiektów (40 zł – normalny, 20 zł – ulgowy, dzieci od lat 7 i młodzież do 26. roku życia – 1 zł).

Na wystawie przebywać może ograniczona liczba osób – maks. 5. Obowiązuje limit czas zwiedzania – 20 minut.