Zamek w Gołuchowie, gdzie obecnie mieści się oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu, jest jednym z najpiękniejszych polskich zabytków. Chętnie odwiedzany nie tylko ze względu na walory architektoniczne, ale również z powodu wyśmienitej kolekcji dzieł sztuki w jego wnętrzach. Pierwsze dokumenty poświadczające nabytki kolekcjonerskie Izabeli Czartoryskiej pochodzą z lat 50. XIX wieku. Z czasem to zamiłowanie przerodziło się w pasję, która towarzyszyła hrabinie Działyńskiej do końca jej życia.
Kolekcja gromadzona początkowo w Hotel Lambert po zawarciu związku małżeńskiego z Janem Kantym Działyńskim została przeniesiona do zamku w Gołuchowie. Izabela Czartoryska zadbała też o odpowiednią oprawę dla swoich zbiorów, przystosowując na potrzeby ekspozycji zgromadzonych obiektów kilka pomieszczeń, m.in. Salę Waz Greckich, Salę Starożytności, Salę Muzealną czy Salę Polską.
Ordynacja na ratunek kolekcji
Udało jej się zgromadzić kolekcję dorównującą rangą największym zbiorom europejskim prezentowanym w ówczesnych muzeach publicznych i kolekcjach prywatnych we Francji, Włoszech czy Wielkiej Brytanii. Znalazły się w niej zarówno zabytki archeologiczne z czasów antycznych, dzieła średniowieczne jak emalie i rzeźby drewniane a także przykłady malarstwa, grafiki oraz sztuki użytkowej. Chcąc zapewnić środki na utrzymanie kolekcji, zabezpieczyć jej trwanie i integralność zbiorów Izabela Działyńska 20 maja 1893 roku utworzyła Ordynację Rodziny Książąt Czartoryskich na Gołuchowie.
Była to regulacja służąca zabezpieczeniu trwałości majątku rodu, stosowana w Polsce od końca XVI wieku. Dramatyczne losy kolekcji podczas II wojny światowej skutkowały rozproszeniem dzieł, które obecnie przechowywane są w Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Zamku w Gołuchowie, znaczna część obiektów zabezpieczona została w Muzeum Narodowym w Warszawie i Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Wiele cennych obiektów zaginęła, część została odnaleziona w muzeach lub rękach prywatnych i w ostatnich latach powróciła do Polski, inne traktowane są jako straty wojenne.
Wystawa w rocznicę
125. rocznica ustanowienia ordynacji stała się pretekstem do zrealizowania obecnej wystawy. Zbiory gołuchowskie przypomniane zostały niemal 300 zabytkami pochodzącymi zarówno z Muzeum Narodowego w Poznaniu, jak i Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie oraz z Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Ekspozycja, której towarzyszy bogaty program wydarzeń, potrwa do 19 sierpnia.