Historia najbardziej zaskakującego szpiega. „Tajemnice Joan” z Judi Dench w kinach

Fascynująca opowieść szpiegowska z elementami romansu, dramatu i moralnych rozterek. Taka jest wielokrotnie nagradzana powieść „Tajemnice Joan”, autorstwa Jennie Rooney. Choć fikcyjna, to zainspirowana niezwykłą, kontrowersyjną i prawdziwą historią Melity Norwood, brytyjskiej naukowiec i urzędniczki, która zdradzała Rosji tajemnice przez cztery dekady, podczas pracy w obiekcie badawczym zajmującym się konstrukcją bomby atomowej. Wielokrotnie nagradzany reżyser Trevor Nunn dostrzegł potencjał filmowy powieści z wyrazistymi, charakterystycznymi rolami Judi Dench i Sophie Cookson.

Jest rok 2000 i mieszkająca na przedmieściach Londynu Joan Stanley cieszy się spokojną emeryturą. Beztroskie życie starszej pani przyjmuje nieoczekiwany obrót, kiedy zostaje aresztowana przez MI5 i oskarżona o szpiegostwo pod zarzutem prowadzenia działalności wywiadowczej dla komunistycznej Rosji. Następnie cofamy się do roku 1938. Młoda Joan Joan jest wówczas studentką fizyki w Cambridge. Nieśmiała i łatwowierna dziewczyna szybko daje się uwieść uroczemu i tajemniczemu Leo. Okazuje się, że zakochała się w młodym komuniście, który staje się jej przewodnikiem po obcym, ale intrygującym świecie ideologii komunistycznej.

Romantyczna idylla trwa aż do momentu wybuchu II wojny światowej. Joan pracuje w ośrodku badań nad bombą atomową, gdy Leo prosi ją o przekazanie Rosjanom ściśle tajnych akt. Kobieta dowiaduje się, że jest tylko narzędziem w rękach ukochanego i sama musi wybrać pomiędzy miłością i zdradą swojego kraju a bliskimi i ich ocaleniem.

Chciała, żeby świat był bezpieczniejszym miejscem

Żeby zrozumieć motywację Joan, trzeba spojrzeć na życie jej oczami. Dlatego tak ważne dla powodzenia filmu było obsadzenie roli młodej Joan. Zagrała ją Sophie Cookson, w przełomowym dla bohaterki okresie – od chwili, gdy jest osiemnastoletnią, nieopierzoną studentką, aż po czas, gdy zbliżając się do trzydziestki, jest w pełni dojrzałym naukowcem. To okres pełen naładowanych erotyzmem spotkań, komediowych sytuacji, zagrożeń i mrożących krew w żyłach akcji szpiegowskich. Sophie była zachwycona perspektywą zagrania młodej Joan, gdy tylko zaczęła czytać scenariusz. – To był pierwszy scenariusz od dawna, który dosłownie pochłonęłam. Wciągnęłam się od początku. Wiedziałam, że Judi bierze w tym udział, więc było to jak dzwonek alarmowy – zrób to! Do tego Trevor, który sam jest legendą – podkreśla Cookson.

Aktorka wyznała, że zainteresowała ją możliwość poznania motywacji tak ciekawej, skomplikowanej i wielowarstwowej postaci młodej kobiety i pomagania widzom w zrozumieniu przyczyn, dla których dokonała takich, a nie innych wyborów. – Myślę, że łatwo uwierzyć, że szła za Leo i zaczęła zdradzać wszystkie tajemnice Rosjanom, bo po prostu szaleńczo się w nim zakochała. Ale to nie było tak. Ona nie wierzyła w komunizm. Ona chciała, żeby świat był bezpieczniejszym miejscem. Kobiety w jej czasach nie były doceniane. To jest pokazane zarówno w filmie, jak i w powieści: „Oni nas nigdy nie podejrzewali, bo byłyśmy kobietami” – dodaje.

Cambridge jako centrum wydarzeń

„Tajemnice Joan” przeniosła na ekran doświadczona scenarzystka Lindsay Shapero, którą zafascynowała głębia, złożoność i potencjał powieści Jennie Rooney. – Jennie doskonale spisała się w kwestii struktury, która jest głównym elementem scenariusza. Mamy tu dwie linie czasowe. Jest dzień obecny, kiedy próbujemy się dowiedzieć, czy Joan była szpiegiem, czy nie. To doskonała rama, która pozwala nam wracać w przeszłość i powoli rozwijać historię. Lindsay dodaje, że dzięki Judi Dench w roli starszej Joan, łatwiej było pokazać te moralne dylematy. – To wspaniała aktorka z wielką charyzmą. To dla mnie ekscytujące, że mówi moimi słowami. Aktorka tak wielkiego kalibru sprawia, że moje słowa brzmią świetnie – dodaje.

Centrum wydarzeń ukazanych w filmie jest Cambridge. Historia rozgrywa się w dwóch różnych światach, w trzech liniach czasowych, dlatego bardzo ważne było, żeby przeszłość i teraźniejszość miały swoje bardzo odmienne, ale autentyczne realia. – Cambridge jest bardzo ważne dla tej historii. Ten etos, wiedza, której ci ludzie byli pasjonatami, młodzi idealiści-komuniści. Niemal równie ważne jest zrozumienie, że młoda Joan trafia do Newnham College, który był całkowicie żeński. Młode kobiety i mężczyźni byli na uniwersytecie segregowani, a z tej sytuacji wynikały też restrykcyjne obostrzenia moralne w instytucji – mówi reżyser Trevor Nunn. Wśród scen są sekwencje słynnych zabytkowych uliczek Cambridge czy scena pikniku nad rzeką Cam, pokazująca w całej okazałości Most Westchnień.

Obsada i twórcy filmu

Na czele obsady „Tajemnic Joan” znalazły się Judi Dench i Sophie Cookson, obie w roli tytułowej bohaterki. Obok nich także Stephen Campbell Moore w roli Maxa, profesora fizyki, mentora młodej Joan, Tom Hughes jako Leo, młody komunista i pierwsza miłość Joan, Ben Miles jako syn i prawnik Joan, Nick oraz Tereza Srbova w roli studentki Cambridge, przyjaciółki i powierniczki Joan.

„Tajemnice Joan” to film w reżyserii Trevora Nunna, twórcy oryginalnej londyńskiej produkcji „Nędzników” i „Wieczoru trzech króli” ze scenariuszem Lindsay Shapiro. Za kamerą stanął zdobywca nagrody BAFTA Zac Nicholson. W ekipie znaleźli się też nagrodzona BAFTA montażystka Kristina Hetherington, scenograf Cristina Casali, nominowany do Oscara, zdobywca BAFTA, kompozytor George Fenton, kostiumolog Charlotte Walter oraz zdobywczyni nagrody BAFTA, charakteryzatorka Sallie Jaye.